De media onthoofd

Planet MultiMedia 14 mei 2004

Er slingeren volgens mij inmiddels ongeveer een miljard cameraatjes rond op deze aardkloot. Inclusief zo’n 150 miljoen camerafoons dit jaar, oplopend tot 600 miljoen in 2008 (cijfers van InfoTrends), komen er binnen de kortste keren nog een paar miljard bij. Altijd al gedacht dat die dingen ons nog eens gingen opbreken, maar de manier waarop is toch weer verrassend.

Tot voor een paar decennia was het overzichtelijk. De enigen voor wie je moest uitkijken, waren de persfotografen. Dat zijn die lui die beroepsmatig hun camera op van alles richten met de bedoeling er een publieksplaatje van te maken. Geen probleem, het waren en zijn er niet veel en ze worden ook nog geacht een beroepsethiek erop na te houden.

Toen kwamen de beveiligingscamera’s. Da’s al een stuk minder overzichtelijk. Vaak staan ze verdekt opgesteld en wat je al helemaal niet weet, is wie er ergens achter een schermpje zit mee te loeren, of wat er met de opnames gebeurt, voorzover die ergens worden bewaard. Waar? Voor welk doel? En wie kan er allemaal bij? Volgens een recente rapportage van de BBC staan er wereldwijd zo’n 25 miljoen opgesteld. Kampioenen zijn de Engelsen, die permanent worden beloerd door 2,5 miljoen van die dingen. Da’s er één voor elke 20 Britten.

En nu is er het digitaaltje. Los of ingebouwd, ze zijn overal en het zijn net insecten. Ze vermenigvuldigen zich even snel, je vindt ze overal, en als je op vakantie een leuk plekje denkt te hebben gevonden, blijkt het ervan vergeven. Ze zeggen altijd dat de insecten de wereld overnemen zodra de mensheid is uitgestorven. Nou, tegen die tijd is er volgens mij voor iedere geleedpotige een digitale camera.

Maar tot die tijd zitten wij ermee. En het effect wordt nog eens behoorlijk versterkt door het internet. Nu kun je er niet alleen op rekenen dat alles en iedereen op ieder moment wordt vastgelegd, maar ook dat alles wat maar enigszins het verkondigen waard is, zijn weg naar de openbaarheid vindt. Daar kunnen Máxima en haar echtgenoot, hoeheetieookweer, over meepraten. Zeker nu de beelden van de gestolen camera van Amalia's moeder breeduit op het Internet te zien zijn.

There’s no escaping death and digital cameras. Was het niet ‘death and taxes hoor ik iemand zeggen? Nee, belastingen zijn wel te vermijden. Uitgerekend de Oranjetjes kunnen daarover meepraten: ze betalen er geen.

En wie zijn het slachtoffer van die overdaad aan camera-ogen? Dat is nu juist zo raar. Altijd gedacht dat wij dat zelf zouden zijn, dat we definitief privacy zouden inruilen voor paranoia, en permanent over onze schouder kijkend door het leven zouden moeten. Niets van dat alles, en ik denk dat ik begin te snappen waarom. Wie is er in Godsnaam geïnteresseerd in al die miljarden dagelijkse leventjes?

Nee, het voornaamste slachtoffer is de persfotografie. Vroeger was dat een vak. Je moest kunnen fotograferen en ook nog eens de gave hebben om ter plaatse te zijn als er iets noemenswaardigs gebeurt. Dat is nu definitief voorbij. Er is altijd iemand ter plaatse. Die iemand heeft altijd een camera. En de kunst van het fotograferen is ook niet meer relevant. We zijn met zovelen dat het juiste plaatje er altijd bij zit.

Tegen digitale plaatjes is in het internettijdperk geen kruid meer gewassen. Dat merken de Amerikanen nu in Irak, en dictaturen overal ter wereld. Het is zelfs zo erg dat de terroristen het onderspit dreigden te delven. Terroristen zijn namelijk de enigen die nog niet met digitaaltjes rondlopen. Mobieltjes hebben ze niet, want dan worden ze binnen de kortste keren opgespoord door de CIA en van de weeromstuit wantrouwen ze ieder digitaal apparaat. Een professioneel terrorist communiceert via postduiven.

Daarom nemen zelfs de terroristen nu in toenemende mate de camera ter hand. Osama Bin Laden kwam al eens in de zoveel tijd bovengronds, omdat daar de belichting beter was, en nu zijn ze zelfs begonnen hun terreurdaden te filmen. De camera als terreur-instrument.

Deze week is niet alleen Nick Berg onthoofd, maar ook de media. Vroeger stonden die aan de top van de publiciteitspiramide. Het nieuws werd gemaakt, de media versloegen het. Nu worden de media verslagen door het nieuws. De piramide is een kopje kleiner gemaakt door gewone mensen waarvan er altijd een paar ter plaatse zijn als er nieuws is, of door degenen die zelf het nieuws maken en het meteen maar even verslaan.

Misschien is dat ook de verklaring voor onze toenemende tolerantie jegens inbreuk op onze privacy. We laten internetproviders, spamfilteraars en virusscanners routinematig onze post lezen en denken dat het wel in orde is. Google neemt een proef met een emaildienst waarin ze nota bene elke mail doorlezen om er nog een advertentie of twee bij te plaatsen en er ontstaat een run op de beschikbare accounts. Mensen fotograferen elkaar en zodra er toevallig iemand iets spannends vastlegt, vindt het altijd zijn weg naar de publiciteit.

De enige bescherming onze privacy is de doordeweekse saaiheid van het leven. Al het andere, het nieuwswaardige, is publiek bezit. Wij zijn onze eigen media geworden. De kop is eraf.