Weg met de uitvinders

Planet MultiMedia 16 april 2004

Tim Berners-Lee heeft de Millenniumprize for Technology gekregen, omdat hij het World Wide Web heeft uitgevonden, en dat is terecht. Wat mij betreft verdient 'ie er een standbeeld bij ook, zij het dat we in Tims geval dan meer in de richting van iets abstracts moeten denken. Maar Tim is een uitzondering.

Die Millenniumprize - nu voor Berners-Lee - is een soort Nobelprijs, maar dan voor technologie. En niet uitgereikt door Noren, maar door Finnen. Die Finnen zaten er al jaren mee in hun maag dat een Noor de Nobelprijs had uitgevonden en dat een stel dronken Noren jaarlijks met de eer van de uitreiking ging strijken, terwijl zij machteloos aan de zijlijn bleven staan. Technologie was nog vrij, dus vandaar. En bovendien heeft Nokia naar eigen zeggen de mobiele telefoon uitgevonden, dus voor de komende jaren staat er ook nog een stel landgenoten op de nominatie. En da's mooi meegenomen.

Wat is dat toch met die uitvindersclaims? Succes heeft vele vaders. Presidentskandidaat Al Gore maakte zichzelf een paar jaar geleden onsterfelijk belachelijk door de positie als uitvinder van het internet voor zich op te eisen. De opmerking heeft hem nog lang achtervolgd. Het zou mij niet verbazen als het voorval hem niet een of twee tienden van een procentpunt heeft gekost met de presidentsverkiezingen van 2000. Met andere woorden, dan heeft Bush er zijn verkiezing aan te danken.

Een tijdje terug zat ik aan de koffie met een van de vele Direct Marketing-goeroes die Amerika rijk is. Er lopen er heel wat rond, en allemaal eisen ze een stukje van de koek op. De mijne claimde de Frequent Flyer Miles te hebben uitgevonden. Maar dat was toch die vent van American Airlines, Robert Crandall, begin jaren '80? Ja zei hij, maar ik was er ook bij betrokken hoor.

Vroeger was het makkelijker. Edison vond de gloeilamp uit en werd langzaam maar zeker schatrijk met licht. Morse vond de telegraaf uit, en het bijbehorende taaltje noemen we nog steeds Morse-code. Uitvinden was een kwestie van wegkruipen in je laboratorium, garage of hobbykelder en na lang zweten en een paar Aha-Erlebnissen kwam je naar buiten met een vondst.

Tegenwoordig ligt dat allemaal veel ingewikkelder. Alle simpele, recht-door-de-voordeur-vondsten zijn er al. Kom je nu met iets nieuws, dan moet je eerst uitleggen wat het eigenlijk is. Marketing heet dat. En wat je ook nodig hebt, is infrastructuur. Betekent dat je iets hebt uitgevonden dat niet werkt. Er moet eerst nog wat bij worden uitgevonden, als het ware.

En dan is er de 'vormfactor'. Dus als iets al is uitgevonden, dan vind je gewoon een nieuwe vormfactor uit. Da's hetzelfde ding maar dan in een andere vorm. Nokia claimt in 1981 de handtelefoon te hebben uitgevonden. De mobiele telefoon bestond al, dus dat konden ze niet claimen. Nokia maakte 'm wat lichter zodat je 'm met een hand kon vasthouden en hop, de handtelefoon was uitgevonden.

Ik heb een voorstel: we stoppen nu allemaal minimaal tien jaar met uitvinden, en gaan eerst eens rustig toepassen. Er ligt nu zoveel rotzooi in het rond dat we er zelf niet meer wijs uit kunnen. Bluetooth, WiFi, 3G, Internet, alsmaar snellere PCs. Werken doet het allemaal nog voor geen meter. Geruzie over standaards, onstabiele software en verbindingen, apparaten die niet met elkaar communiceren, het is een klerezooi.

Muziek kan allemaal gedownload vanaf het internet. Waar dan? iTunes? Alleen handig als je een iPod hebt. En dan heb je nog een zootje andere sites. Rijp en groen door elkaar, allemaal met verschillende assortimenten en abonnementsmodellen. Laatst nog zo'n WiFi-apparaat gekocht waarmee je gedownload spul op je audio en video kunt afspelen. Duurde twee weken voordat ik de zaak goed en wel aan de praat had en toen werkte het nog maar half.

Mogelijkheden te over, maar dat hoor ik nu al lang genoeg. Maak de pretenties maar eens waar, dames en heren techneuten. En tot het zo ver is, heb ik nog één uitvinding: een apparaat dat volautomatisch zware elektrische schokken uitdeelt aan iedereen die het nog in zijn hoofd haalt de woorden 'ik' en 'uitgevonden' in één zin te gebruiken. De uitvinding heb ik al gedaan; ik zit alleen nog even met de vormfactor.

En intussen gun ik die goeie ouwe Tim Berners-Lee van harte zijn prijs, plus het miljoen dat daarbij hoort. Eindelijk gerechtigheid: Tim, die al die jaren voor een normaal mensensalaris zijn goede werken heeft verricht, is nu rijker dan de meeste van hun voetstuk gevallen dotcom-miljonairs. En nu nog de vormfactor voor zijn standbeeld.

Allemaal Juliana's

Planet MultiMedia 2 april 2004

Juliana wilde gewoon zijn, maar dat kon niet, want haar omgeving maakte het haar onmogelijk. In haar jeugd was ze het gewone meisje dat afgeschermd werd van de buitenwereld. Toen ze volwassen werd, leefde ze juist in een glazen kooi. Haar begrafenis was een orgie van publiek voyeurisme.

Ik weet het niet, maar ik begin te geloven dat dat voor ons allemaal gaat gelden. Vanaf pakweg de zestiger jaren leidden we een behoorlijk beschermd leven. De privacy was net uitgevonden en je werd niet op de vingers gekeken. Althans, niet openlijk. Hoe je je leven indeelde, was je eigen zaak.

Toen kwam de informatierevolutie, en alles veranderde. Computers werden krachtiger, gegevensbestanden groter. En de beheerders van die bestanden begrepen steeds beter wat je ermee kon doen. Jammer genoeg voor hen groeide dat besef ook bij het publiek. We werden allemaal privacygevoelig. Jeweetwel, dat unheimische gevoel dat je in het geniep in de gaten gehouden wordt. We kwamen massaal in opstand, en er kwamen wat nieuwe regels. Niet dat het hielp, overigens. Het gevoel bleef.

En nu is er wat anders aan de gang. Net als het Koninklijk Huis, beginnen we er ons bij neer te leggen dat op de vingers gekeken worden misschien wel vervelend wordt, maar dat er ook voordelen aan zitten.

Neem nou websurfen. Ik kan me herinneren dat er een jaar of vijf terug nog even wat gedoe was over cookies. Cookies zijn in feite kleine spionnetjes op je harde schijf. Gelukkig (of jammer genoeg?) maken ze ook het surfen wat prettiger, met name bij webpagina's waar je wat vaker terugkeert. Hetzelfde geldt voor contextgevoelige advertenties. Net als op de buis zijn advertenties op het web niet meer weg te denken, en och, als de advertenties zich aanpassen aan wat er over je bekend is, so what? Tegenwoordig valt het onder de categorie 'bonafide spyware', en hoor je er niemand meer over.

Maar het blijft niet bij surfen. Er is een trend gaande. Als we de binnenstad of grote gebouwen binnenlopen of zelfs maar een taxi nemen, staan er camera's op ons gericht. OK, zeggen we dan, omwille van de veiligheid. In het kader van die veiligheid lopen er taperecorders mee. Brrr, denken we dan, maar vooruit dan maar. Als je op het vliegtuig stapt, kijken ze ze dwars door je bagage heen en moet je door een poortje. Piept er iets, dan moet je in de criminelenhouding en word je betast. Sinds de aanslagen in Madrid is er een goede kans dat het straks op de stations ook die kant op gaat. Maar wat wil je? Bommen zijn ook maar niks.

Binnenkort wordt ieder aspect van ons gedrag, op ieder willekeurig moment, in de gaten gehouden. Dat wisten we allang. En niet alleen dat, er wordt ook nog iets mee gedaan. Dat vermoedden we al.

Maar we gaan er allemaal mee accoord. Da's nieuw

Een voorbeeldje: interactieve TV. Komt eraan. Da's handig, want dan kun je straks live uitzendingen even stilzetten als je naar de WC moet, of een grappig moment herhalen. In Amerika gebeurt dat al. Het heet de Tivo-recorder, en bijna iedereen die het ding gebruikte tijdens de Superbowl had er profijt van: je kon tot vervelens toe Janet Jackson's sterretiet bekijken. Geweldig, alleen daags erna berichtten de Tivo-boys tot in detail hoeveel mensen dat hadden gedaan, en hoe vaak. Even was er gedoe, en haastig werd er gemeld dat men echt nooit individuele gebruikers bespioneerde, heus niet. En toen werd het weer stil, want het blijft handig, zo'n Tivo.

Gisteren kondigde Google aan dat ze met een nieuwe e-mail service komt. Die belooft waanzinnig veel beter te worden dan wat er is op dit gebied. Niet alleen meer van alles, meer ruimte en grotere attachments, maar met name veel overzichtelijker opslag. Dankzij Gmail kun je straks niet alleen tienduizenden e-mailtjes bewaren, maar ze ook nog terugvinden.

Hoe ze dat doen? Door bij binnenkomst de inhoud te bekijken en te indexeren. Hebt U dat? Ze lezen mee. En niet alleen terwille van de archivering, maar ook voor de advertenties elders in je venster. Gmail wordt namelijk gratis, en da's prettig. Maar voor niets gaat de zon op, en Google moet toch ergens inkomsten vandaan krijgen, nietwaar? Google was er als de kippen bij met een woordvoerder die verklaarde dat het machines zijn die gaan meelezen in plaats van mensen. In principe, denk ik dan. Er zit geheid iemand achter de knoppen.

Nu al is bekend dat Gmail bij lancering een doorslaand succes wordt. Het gebruiksvoordeel belooft enorm te zijn, en allemaal betalen we straks de prijs in de vorm van informatie over onszelf.

De familie Oranje heeft dat al eeuwenlang door. Een publiek leven leiden heeft zijn nadelen, maar je wordt er uiteindelijk een stuk beter van. En straks worden we allemaal Juliana's.