Tuesday, July 22, 2003

Patois d’Inforoute

Planet MultiMedia 22 juli 2003

Je kunt er bijna de klok op gelijk zetten: eens in de drie jaar is het lachen met die Fransen.

Het begon in 1994, toen het Franse establishment, sorry het établissement, er behoorlijk de ziekte in kreeg van de toevloed aan Engelse woorden die de edele Franse taal binnensloop. Even dreigde de zaak te escaleren. Dat was begin 1994, toen de wet-Toubon, genaamd naar de toenmalige Minister van Cultuur, in de Assembleé
terechtkwam en nog dreigde te worden aangenomen ook.

De Loi Toubon bestond het om het gebruik van Engelse termen daar waar Franse alternatieven voorhanden waren, in iedere vorm van zakelijke communicatie strafbaar te stellen. Om de zaak body, pardon corps, te geven, was er een aanhangsel met maar liefst 3500 van zulke alternatieven opgesteld. De wet voorzag in boetes tot zo’n tweeduizend Euro en bij niet-betaling zelfs gevangenisstraf voor de onfortuinlijke vuilbekken.

Gelukkig werd de bouillabaisse iets minder heet gegeten dan ze werd opgediend. De wet werd aangenomen, maar zonder strafbepalingen. Bovendien werd hij uitsluitend van toepassing verklaard op regeringsstukken. Daarmee was de angel eruit, hoewel daar eerst de dreiging van een wetsontwerp in het Engelse Lagerhuis voor nodig was geweest. De hevig verontwaardigde Engelsen waren van plan bij onverdunde aanname van de wet iedere parkeerwacht in het Koninkrijk de bevoegdheid te geven een boete uit te schrijven bij het vernemen van ook maar een woord Frans.

Drie jaar later, in 1997, was het weer raak. Nu was het Internet aan de beurt, en blijkbaar was de zaak inmiddels zo belangrijk geworden dat een Minister ook al niet meer voldoende was. Nee, het was Chirac in hoogsteigen persoon die op een bijeenkomst van de Francophonie (dat is een soort Franse taal-gemenebest) in Cotonou in de Afrikaanse staat Benin een oproep deed om de Engelse invloeden op de electronische snelweg tot staan te brengen. Het woord Internet kreeg Chirac uiteraard niet over zijn lippen: hij gebruikte het woord Inforoute.

In 2000 was het weer raak. Ditmaal moest de millennium bug, dat wil zeggen de bogue de l’an deux-mille, het ontgelden. Dat van die bogue zelf bleek wel mee te vallen, dus dan kon al die mankracht die ervoor was gereserveerd meteen aan het werk om allerlei software, pardon logiciel, van nare Engelse invloeden te ontdoen.

Tsja en nu is het dan 2003 dus het kon niet uitblijven. Email is de killer app van het Internet en de Francophonie kan het uiteraard niet over zijn kant laten gaan om een zo belangrijk verschijnsel (sorry ‘fenomeen’, dat ligt dichter bij het Frans) uitsluitend in het Engels benoemd te laten. En nu is het dan officieel: email heet voortaan courriel.

Maar daarbij mag het natuurlijk niet blijven. Om Chirac terwille te zijn, volgen hieronder de consequenties voor het niet onaanzienlijke Nederlandse volksdeel dat vindt dat Frans ook in ons land te weinig aandacht krijgt.

Allereerst; ‘Email is de killer app van het Internet’, dat kan natuurlijk echt niet. Ook in onze eigen taal trouwens niet, maar daar gaat het nu even niet over. Dat wordt dus meteen ‘Le courriel ç’est l’application meurtrier de l’Inforoute’. Ah, dat klinkt meteen een stuk melodieuzer vindt U ook niet?

Overigens gaat er al een wereld voor je open als je het wat dichter bij huis zoekt. Het Nederlands stikt van de Franse woorden en vele daarvan zijn prima bruikbaar als substituut voor IT-anglicismen. ‘Surfen op het Internet gaat op het ogenblik niet want mijn software driver is corrupt’ wordt dan ‘Ik poogde laatst te navigeren over de electronische autoroute maar werd gemaltraiteerd door een gederailleerde chauffeur’. Ik hoor U denken, wat betekent dat in Godsnaam maar laten we even wel wezen: dat van die driver begreep U wel?

Een beetje creativiteit doet wonderen. Een breedbandverbinding is niets anders dan een extra brede weg waar je wat meer voor betaalt, dus dat wordt Infopéage. Mooi he? Mon ordinateur, ça roule avec l’Infopéage. Zoals Toon Hermans al zei, wat legt U liever: een ei of un oeuf? Frans is zoveel melodieuzer. Een moederbord wordt een carte-mère, een geluidskaart een carte de son, een videokaart een carte de lumière, een multi purpose kaart een carte blanche.

In plaats van aan een multimediacomputer zit ik nu aan een ordinateur son et lumière. Een draadloos toetsenbord-met-muis wordt clavier et souris sans fil, een LCD-scherm een visualisation au crystal liquide. Ah, heerlijk! Met een beetje foie gras erbij, het raam open en een buitentemperatuur van 24 graden waan je je toch meteen in Zuid-Frankrijk?

Toch laat zelfs het Frans, la plus belle langue, hier en daar nog een steekje vallen. Zo is de Franse vertaling voor website, site web, mij al jarenlang een doorn in het oog. Nee, dan het Franse alternatief voor database, base des données, klinkt dat niet ontzaglijk veel beter? En trouwens, site web valt met een beetje goede wil ook te vermijden. In plaats van bijvoorbeeld te zeggen dat deze website een must is voor de onderscheidende websurfer, kun je ook zeggen dat een véritable Infonaut zich altijd spoorslags naar Planète Son et Lumière begeeft…

Saturday, July 19, 2003

Nigerianen

Planet MultiMedia 19 juli 2003

Heb je geen zin om vrienden te maken en wil je er zeker van zijn dat je alleen staat in een discussie, dan is er een geheid middel: zeggen dat je pro-spam bent. Neem het op voor spammers tijdens een conversatie op een feestje, en je merkt al gauw dat het leeg wordt om je heen, zeg maar hetzelfde effect als wanneer je vroeger zei dat Pieter van Vollenhoven best wel aardig piano speelt.

Het kan nog erger. Zelfs spam kent zijn gradaties. En helemaal onderaan de ladder, ver beneden de hypotheekschuivers, penisverlengers en Viagra-dealers vind je de Nigeriaanse emailfraudeurs.

Ik moet dan ook schoorvoetend iets bekennen. Ik weet dat ik hiermee het risico loop een paria te worden en ik heb me al voorbereid op een lege sociale agenda voor de komende maanden, maar het moet eruit. Hier is-t-ie: ik ben dol op Nigeriaanse email spam.

‘Gewone’ spam wordt bij mij direct weggefilterd. Het komt in een apart directory en wordt niet meteen gewist want ik ben als de dood dat er toch onverhoopt iets interessants tussen blijkt te zitten. Kwestie van snel het lijstje doorlopen, en alsnog eruit vissen wat ik wel degelijk wil lezen. En echt waar, dat zijn bij mij onder meer de Nigerianen.

Het fenomeen staat bekend onder de naam ‘419 Scam’. Artikel 419 is de plek in het Nigeriaanse strafwetboek waarin dit soort praktijken worden verboden. Het is ook de naam van de Amerikaanse Secret Service Task Force die zich hiermee bezighoudt, en bij wie je de oplichtingspogingen kunt aangeven (419.fcd@usss.treas.gov).

Het blijft me boeien. Het is altijd hetzelfde verhaal, een paar miljoen dollar van dubieuze herkomst die op een buitenlandse bankrekening staan. Het geld hoeft alleen maar te worden opgeeeist door iemand met een Westerse bankrekening, een percentage (varierend van 25 tot een magere 10, vrekken heb je overal) mag je zelf houden, net als vijf procent voor kosten die je niet maakt, en de rest willen ze te zijner tijd graag terug. Of je mag het voor ze investeren.

Opmerkelijk is dat ze altijd afkomstig zijn van hotmail-, yahoo- of lycos-adressen maar dat je altijd verzocht wordt om contact op te nemen met een emailadres dat vaak eindigt op domeinnamen als consultant.com, presidency.com of Arabia.com. Wie er op ingaat, loopt binnen de kortste keren tegen kleine probleempjes op die ‘geringe’ stortingen vereisen, eerst een paar duizend maar snel oplopend. Ook wordt steevast om briefpapier en bankrekeningnummers gevraagd, die vervolgens worden gebruikt om de betreffende rekeningen leeg te roven.

Voor de fijnproever zijn er drie varianten. Je hebt de hoge ambtenaar, die omhoog zit met het restant van een kunstmatig opgehoogde factuur. Hij heeft onveranderlijk Dr voor zijn naam staan, ter illustratie van het feit dat hij goudeerlijk is. Hoe zich dat verdraagt met de twintig miljoen aan smeergeld waar-ie bovenop zit, vermeldt het verhaal meestal niet.

Dan is er de zaakwaarnemer van de bij een betreurenswaardig ongeluk omgekomen zakenman. Meestal gaat het om iemand van een oliemaatschappij met een leuk spaarcentje in het buitenland (miljoen of tien) dat door een familielid moet worden opgeeist. Zijn naam wordt niet genoemd maar verderop blijkt dat hij toevallig exact dezelfde achternaam heeft als ik, de geadresseerde. Geweldig om er op die manier achter te komen dat er heel wat Birkens in de Nigeriaanse olie werken. Jammer dat ze allemaal zo verschrikkelijk onvoorzichtig zijn, getuige hun onveranderlijk voortijdige verscheiden.

Maar het meest geniet ik als ik word aangeschreven door een Afrikaanse prinses, of door een naast familielid van een wereldberoemde dictator. Laatst nog kreeg ik een mail van Linda Kabila, de weduwe van de Kabila die Congo zo effectief de vernieling in heeft gedraaid. En een tijdje terug nam Mariam Sese-Seko contact met me op, de weduwe van Mobutu Sese-Seko, ook al beslist niet de minste.

Het zijn niet alleen de verhalen die tot mijn verbeelding werken. Het is inmiddels zo’n wijdverspreide industrie geworden, dat ik me afvraag of hier inmiddels niet een hele wetenschap achter zit. Werkt het vastzetten van de Caps Lock responsverhogend, of stond-ie gewoon ooit per ongeluk aan op de allereerste oer-email? Is er onderzoek gedaan naar het optimale aantal taalfouten om maximaal medelijden te wekken? Zit er een statisticus met misdadige inborst responspercentages te analyseren om te kijken wat het effect is van kleine wijzigingen in de aanpak? Bestaan er uberhaupt statistici met een misdadige inborst?

Je kunt je trouwens afvragen of het nog steeds allemaal Nigerianen zijn. Als je de emails mag geloven, is dat allang niet meer zo. Sierra Leone, Benin, Congo figureren allemaal als couleur locale. Laatst kreeg ik er zelfs een van een Maleisische mevrouw, de weduwe van iemand die bij de Maleisische Ambassade in Zuid-Afrika had gewerkt. En waarschijnlijk niet als portier, want na zijn dood restte er een spaarpotje van 27,6 miljoen dollar.

En dan is er de subjectregel. Ook hier twee scholen, hoofd- versus kleine letters, waarbij de Caps Lock-school duidelijk in de meerderheid is. Het aantal titels is beperkt. Met ‘Assistance’, ‘Proposal’ of ‘Business Proposal’en ‘Attention’ heb je het wel zo’n beetje gehad, al dan niet vergezeld van ‘Urgent’. Alleen de Maleisische weduwe week drastisch af: die trok mijn aandacht met de subjectregel ‘Good Day’.

Soms probeer ik me voor te stellen van waaruit die mails worden verstuurd. Is het een broeierig internetcafe in Lagos, waar een doodsbange knul die toevallig drie woorden Engels spreekt voor een aalmoes teksten zit in te tikken, die hem in het Nigeriaans worden aangereikt door meedogenloze bendeleden? Of is het een gewone kantoorfrik, met een paar oer-emails die eindeloos worden gebruikt en hergebruikt? Hij zit achter zijn bureau en verzamelt verzendlijsten, plakt en knipt, hooguit een andere naam als afzender en dan ‘send’? En waar komen die oer-emails dan vandaan?

Hoe het ook zij, het heeft er alle schijn van dat hier inmiddels een bloeiende en internationale tak van industrie is ontstaan. Ooit was het kleinschalig en ging het om een enkele fax per jaar. Ik kan me nog herinneren wanneer ik de eerste ontving. Dat was in 1990. Inmiddels ontvang ik gemiddeld een email per week, dus je mag raden naar het totale aantal: dat gaat waarschijnlijk om miljoenen. Overigens heeft de bloei van deze industrietak in de Verenigde Staten al aanleiding gegeven tot een nieuwe hobby: ‘419 baiting’, ofwel Nigeriaantje pesten. Er zijn inmiddels honderden websites die verslag doen van hilarische correspondenties die ontstonden door de meest absurde antwoordmails terug te sturen. Naar het schijnt, krijg je altijd serieus antwoord, en duurt het behoorlijk lang voordat ze doorkrijgen dat ze in het ootje worden genoemen. Voor de liefhebber onder andere: www.scamorama.com, www.fattibastardo.com, www.thespamletters.com, en wat mij betreft de mooiste van allemaal, www.savannahsays.com/kizombe.htm.

Begrijp me goed, eigenlijk is het niets om over te lachen, maar gewoon puur triest. Bijna dagelijks wordt bij argeloze sukkels enorm menselijk leed veroorzaakt. Kortgeleden was er nog een schrijnend geval in California. Het ging om een secretaresse bij een advocatenkantoor, die daar twintig jaar lang onberispelijk had gefunctioneerd. Zij tuinde erin en liet zich zo sterk meezuigen dat ze uiteindelijk de bankrekening met klantengelden, waar ze toegang toe had, meer dan vier miljoen dollar lichter maakte. Een grote schadepost voor het kantoor en een verwoest mensenleven waren het gevolg.

Maar ik blijf ermee lachen. Ook al tuint er op den duur niemand meer in, de Nigeriaanse mafia blijft tenminste een aandachtige lezer rijk.